رشته های شیمی

شیمی یک رشته جذاب و چند وجهی است که به بررسی ترکیبات، ساختار، خواص و دگرگونی های ماده می پردازد. علم شیمی چه بررسی برهمکنش‌های بین اتم‌ها و مولکول‌ها باشد یا کاوش در واکنش‌های شیمیایی که در سیستم‌های بیولوژیکی اتفاق می‌افتد، درک عمیق‌تری از جهان اطراف به ما ارائه می‌دهد. در این مقاله نگاهی دقیق تر به شاخه های مختلف شیمی و سهم بی نظیر آنها در دانش علمی خواهیم داشت و فرصت های شغلی را معرفی می کنیم.

معرفی رشته شیمی:

به بیان ساده، شیمی مطالعه ماده، خواص، ترکیب و تغییراتی است که در مواد صورت می گیرد. از درک اینکه چرا عناصر واکنش نشان می دهند تا کشف مولکول های جدید، شیمی دامنه وسیعی دارد که تقریباً بر همه جنبه های زندگی ما تأثیر می گذارد. اهمیت علم شیمی را نمی توان نادیده گرفت. این یکی از علوم بنیادی است که بر دنیای فیزیکی ما حاکم است و به عنوان پایه ای برای فیزیک، زیست شناسی و بسیاری از زمینه های دیگر عمل می کند. از ایجاد داروهای جدید تا توسعه انرژی های تجدیدپذیر جدید، شیمی تأثیر زیادی بر پیشرفت جامعه ما دارد. بنابراین، چه بخواهید بدانید که چگونه آشپزی کنید چه بخواهید اکتشاف علمی جدیدی آغاز کنید ، درک شیمی ضروری است.

فرصت های شغلی و بازار کار رشته شیمی:

رشته شیمی امکانات و فرصت‌های شغلی بسیاری را در اختیار فارغ‌التحصیلان خود قرار می‌دهد. با توجه به رشد روزافزون صنایع شیمیایی و نیاز بیشتر به متخصصان در این حوزه، فرصت‌های شغلی نه تنها در آزمایشگاه‌های شرکت ها و آموزش و تحقیقات در مراکز علمی، بلکه در زمینه کارآفرینی و ایجاد استارت آپ ها رو به افزایش است. بنابراین، فارغ‌التحصیلان شیمی می‌توانند در بازار کار گسترده که این رشته فراهم می‌کند، به سرعت پیشرفت کرده و شغلی پردرآمد داشته باشند.

مهم ترین و پراستخدام ترین حوزه های شغلی در شیمی :

•  مدیر کنترل کیفی، مدیر فنی یا طراح و سازنده در صنایع مختلف مثل رنگ و رزین، پلیمر، شوینده، غذایی، دارویی و غیره
•  طراحی و ساخت مواد پلیمری که در صنایع مختلفی استفاده می‌شوند.
•  برنامه‌ریزی و مدیریت واحدهای تولید
•  مشاوره در صنایع شیمیایی و صنایع مرتبط با آن مثل نساجی، رنگ، آرایشی، دارویی و غیره در جهت بهبود محصولات
•  کارشناس تحقیق و توسعه شرکت های دانش بنیان
•  کارشناس دستگاه آنالیز
•  کارشناس صنایع مختلف مثل داروسازی، پلاستیک، ساختمان، مهندسی مواد، رنگ، پلاستیک، نساجی و غیره
•  طراحی و تدوین بروشورها و دستورات مصرف داروها
•  کار در حوزه آنالیز و شناسایی شرکت‌های غیردارویی
•  کار روی تشخیص فاکتورها و ترکیبات مختلف بدن انسان
•  نظارت بر مراحل تولید داروهای گیاهی و شیمیایی و نیز واردات یا صادرات آنها
•  آموزش و پژوهش در دانشگاه‌ها و دبیرستان‌ها
•  تحقیق و پژوهش درباره تاثیر مواد شیمیایی بر سیستم‌های زیستی و بیولوژیکی
•  طراحی، ساخت و بهبود داروها با فرمولاسیون متفاوت و جدید در جهت افزایش اثر‌بخشی و کیفیت آن‌ها و کاهش عوارض جانبی
•  فعالیت یا ایجاد آزمایشگاه سنتز مواد
•  اشتغال در آزمایشگاه‌های کنترل کیفی، استاندارد و مواد مصرفی
•  سرپرستی واحدهای تولید مواد شیمیایی
•  مسئول فنی تولید مواد شیمیایی
•  مسئول آنالیز کمی و کیفی مواد

ایده های کارآفرینی در حوزه شیمی:

در رشته شیمی، ایده‌های کارآفرینی بسیار زیادی وجود دارد که می‌توانند به عنوان یک شغل مستقل و پرسود در نظر گرفته شوند. برخی از ایده‌های کارافرینی در رشته شیمی عبارتند از:

•  تولید و فروش محصولات شیمیایی مثل صابون، شامپو، لوسیون و مواد بهداشتی طبیعی مثل خمیر دندان و دهان شویه.
•  تولید و فروش محصولات آرایشی و بهداشتی بر پایه مواد طبیعی و آلی، مانند لوازم آرایشی بر پایه روغن‌های گیاهی، کرم‌های ضد چروک، عطرها و محصولات مراقبت از پوست.
•  تولید و فروش محصولات پاک کننده و شوینده خانگی و صنعتی با مواد طبیعی و بی مضر.
•  تولید و فروش مواد شیمیایی و مواد اولیه برای صنایع مختلف مانند پلاستیک، رنگ، رزین، لاستیک و غیره.
•  مشاوره و طراحی فرمولاسیون و فرآیند تولید مواد شیمیایی برای صنایع مختلف.
•  تولید و فروش محصولات آزمایشگاهی و تجهیزات آزمایشگاهی برای دانشگاه‌ها، مراکز تحقیقاتی و صنایع.
•  تولید و فروش محصولات آب‌شیرین‌کن و تصفیه آب برای مصارف خانگی و صنعتی.
•  تولید و فروش مواد شیمیایی و تجهیزات برای کشاورزی و تولید محصولات زراعی و باغی مانند علف کش و آفت کش ها.
•  تولید و فروش محصولات بهداشتی و مواد ضدعفونی کننده برای صنایع غذایی و دارویی.
•  تحقیق و توسعه در زمینه مواد شیمیایی نوآورانه و پرکاربرد.

این تنها چند نمونه از ایده‌های کارافرینی در رشته شیمی هستند و همچنین می‌توانید بر اساس تخصص و علاقه خود ایده‌های دیگری برای کارآفرینی در رشته شیمی پیشنهاد کنید.

درآمد رشته شیمی در ایران و خارج از کشور:

درامد حاصل از رشته شیمی به طور کلی به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله میزان تحصیلات، سابقه کار، موقعیت جغرافیایی و نوع صنعت یا سازمانی که در آن کار می‌کنید. در ایران، متخصصان شیمی با دریافت مدرک تحصیلی مناسب و سابقه کار مرتبط، می‌توانند در بخش‌های مختلف صنایع شیمیایی، مواد مصرفی، داروسازی و آزمایشگاه‌های تحقیقاتی مشغول به کار شوند. در این حوزه، درآمد ممکن است متفاوت باشد و بسته به سمت و مسئولیت درجه شغلی، میزان درآمد نیز متغیر باشد.

در خارج از کشور نیز، با توجه به توسعه صنایع شیمیایی و نیاز به متخصصان در این حوزه، درآمد متخصصان شیمی می‌تواند بالا باشد. برای مثال، در کشورهای پیشرفته اروپایی یا آمریکا، حقوق متخصصان شیمی در سازمان‌ها، صنایع و آزمایشگاه‌های تحقیقاتی معمولاً بالاست. البته، همانند هر رشته دیگری، درامد نهایی وابسته به عوامل مختلف است و نیاز به تجربه کاری و مهارت‌های فرد در رشته شیمی را نیز لازم دارد.

زیرشاخه های دوره کارشناسی

واحدهای درسی آن شامل 137 واحد است که 20 واحد عمومی، 26 واحد دروس پایه، 59 واحد دروس اجباری مشترک بین محض و کاربردی، 17 واحد دروس اجباری تخصصی و 15 واحد دروس اختیاری است.

شیمی محض

• شیمی محض به شاخه‌ای از علم اطلاق می‌شود که صرفاً بر درک اصول و خواص اساسی عناصر و ترکیبات مختلف تمرکز دارد. این شامل مطالعه ماهیت اساسی ماده، ترکیب، ساختار و رفتار آن است. هدف شیمیدانان محض این است که اصول زیربنایی حاکم بر واکنش‌ها و برهمکنش‌های شیمیایی را، بدون اینکه کاربرد خاصی در ذهن داشته باشند، کشف کنند. آنها به دنبال گسترش دانش و درک ما از جهان طبیعی در یک سطح اساسی هستند.

شیمی کاربردی

• شیمی کاربردی شاخه ای از شیمی است که به کاربرد دانش شیمی در مسائل عملی دنیای واقعی می پردازد. تمرکز آن بر یافتن راه حل های عملی برای مشکلات زندگی واقعی است که در زمینه هایی مانند پزشکی، کشاورزی و مهندسی با آن مواجه می شوند. ارتباط نزدیکی با سایر رشته های علمی مانند علم مواد، فیزیک و زیست شناسی دارد. هدف شیمی کاربردی بهبود کیفیت زندگی از طریق توسعه محصولات و فرآیندهای جدید است که کارآمدتر، موثرتر و ایمن تر باشند.

آموزش شیمی

• این رشته از رشته های کنکور تجربی است که در دانشگاه فرهنگیان به منظور تربیت معلم شیمی برای دوره های اول و دوم متوسطه است.

زیرشاخه های دوره کارشناسی ارشد و دکتری

تعداد کل واحدهای درسی مقطع کارشناسی ارشد رشته شیمی 28 است که شامل 9 واحد دروس تخصصی، 12 واحد دروس اختیاری، 1 واحد سمینار و 6 واحد پایان نامه است.

تعداد کل واحدهای درسی مقطع دکتری رشته شیمی36 است که شامل 12 واحد دروس نظری و 24 واحد رساله است.

ما در این بخش به بررسی گرایش های پرطرفدار و در حال پیشرفت این مقطع می پردازیم.

شیمی فیزیک

• شیمی فیزیک شاخه ای از شیمی است که به کاربرد علم فیزیک در سیستم های شیمیایی می پردازد. این شامل مطالعه خواص فیزیکی مولکول ها و نحوه رفتار آنها در شرایط مختلف است. سه زیر شاخه مهم شیمی فیزیک ترمودینامیک، سینتیک شیمیایی و الکتروشیمی هستند.
• شیمی دانان فیزیک تلاش می کنند تا مواد جدید تولید کنند، فرآیندهای تبدیل انرژی را بهبود بخشند، و مکانیسم های اساسی در پشت واکنش های شیمیایی را کشف کنند.

شیمی آلی

• شیمی آلی به مطالعه ساختارها، خواص و واکنش های ترکیبات آلی می پردازد.  ترکیبات آلی، ترکیباتی بر پایه کربن و هیدروژن هستند.مولکول ها و گروه های عاملی نیز اجزای مهم شیمی آلی هستند. و عملکرد و رفتار یک مولکول تا حد زیادی توسط گروه‌های عاملی آن تعیین می‌شود.
• شیمی آلی کاربردهای متعددی از جمله کشف دارو، علم مواد و تولید بسیاری از کالاهای مصرفی دارد. درک اینکه چگونه مولکول‌های آلی با یکدیگر برهم‌کنش می‌کنند برای حل بسیاری از مهم‌ترین مشکلات جهان حیاتی است.

شیمی معدنی

• شیمی معدنی زیرشاخه‌ای از شیمی است که رفتار و خواص ترکیبات معدنی را که معمولاً ماهیتی غیرآلی دارند، یعنی فاقد هر گونه اتم کربن یا هیدروژن هستند، مطالعه می‌کند، این ترکیبات شامل فلزات، مواد معدنی و غیر فلزات می شود و همچنبن ترکیبات کئوردیناسیونی که در زمینه هایی مانند کاتالیزور، پزشکی و علم مواد کاربرد دارند. شیمی معدنی زیستی، از سوی دیگر، چگونگی نقش مواد معدنی، فلزات و سایر ترکیبات معدنی را در سیستم‌های بیولوژیکی بررسی می‌کند.

شیمی تجزیه

• شیمی تجزیه به تجزیه و تحلیل کمی و کیفی ترکیبات شیمیایی می پردازد. این شامل روش‌های کلاسیک آنالیز، مانند تیتراسیون و آنالیز وزنی، و همچنین روش‌های دستگاهی، مانند کروماتوگرافی و طیف‌سنجی است. استفاده از شیمی تجزیه در بسیاری از زمینه ها از جمله آزمایش مواد غذایی و دارو، نظارت بر محیط زیست و علوم پزشکی قانونی ضروری است. شیمیدانان در این بخش نقش حیاتی در تضمین کیفیت و ایمنی محصولات و محیط زیست دارند.

بیوشیمی

• بیوشیمی مطالعه فرآیندهای شیمیایی و موادی است که در موجودات زنده رخ می دهد. این تلفیقی از زیست شناسی و شیمی است. متابولیسم و آنزیم شناسی جزء لاینفک بیوشیمی هستند.علاوه بر این، زیست شناسی مولکولی زیر شاخه ای از بیوشیمی است که به اساس مولکولی فعالیت بیولوژیکی می پردازد. به طور کلی، بیوشیمی به پیشرفت های حیاتی در پزشکی، بیوتکنولوژی و مهندسی ژنتیک کمک می کند.

شیمی دارویی

• رشته شیمی دارویی مربوط به مطالعه و تحقیق در زمینه‌های شیمیایی که مرتبط با تولید و توسعه داروها است. این رشته شامل مطالعه ساختارهای شیمیایی مختلف، تأثیرات آن‌ها بر بدن انسان، روش‌های سنتز دارو، فرآوری داروها، و ارزیابی اثربخشی و ایمنی داروها می‌شود. افراد در این رشته می‌توانند در آزمایشگاه‌ها، صنایع داروسازی، مراکز تحقیقاتی و دانشگاه‌ها فعالیت کنند.
• البته قابل توجه است که برخی دانشگاه های کشور در دوره ی کارشناسی نیز در این گرایش دانشجو می پذیرند.

شیمی پیشرانه ها

• رشته شیمی پیشرانه به مطالعه موادی مانند سوخت موشک ها که بسیار پر انرژی هستند، می پردازد. این گرایش در صنایع نظامی، دفاع و هوافضا کاربرد دارد.

شیمی پلیمر

• گرایش شیمی پلیمر به مطالعه خواص،ویژگی ها و روش ساخت پلیمر ها(بسپار ها) می پردازد. این مواد طیف بسیار گسترده ای دارند و در اکثر صنایع مفید واقع می شوند. در حال حاضر در ایران دانشگاه تهران در این زمینه پیشگام محسوب می شود.

شیمی و فناوری اسانس

• این شاخه از شیمی به مطالعه، شناسایی، آنالیز، استخراج، سنتز و خالص سازی اسانس ها می پردازد. این گرایش در صنایع غذا و دارو و آرایشی و بهداشتی کاربرد دارد.

نانو شیمی

• این گرایش در شیمی به نانو ذرات می پردازد. همانگونه که می دانید اکثر مواد در مقیاس نانو  رفتار متفاوتی از خود نشان می دهند بنابراین نانو شیمی،رفتار و ویژگی های تمامی مواد را در مقیاس نانو بررسی می کند . امروزه این گرایش در شیمی، یک رشته ی در حال توسعه و پیشرفت شناخته می شود.

لپ مطلب

شیمی بدون شک موضوعی جذاب است که به طرق بی شماری بر زندگی روزمره ما تأثیر می گذارد. از درک واکنش‌های شیمیایی که در بدن ما رخ می‌دهد تا توسعه مواد و فناوری‌های جدید، شیمی بخش مهمی از جامعه مدرن است. شاخه های مختلف شیمی در هم تنیده شده و مکمل یکدیگر هستند و به طور جمعی به درک ما از جهان طبیعی کمک می کنند و پیشرفت در فناوری، پزشکی و بسیاری از زمینه های دیگر را تسهیل می کنند. شیمیدانان از طریق تحقیقات مستمر، آزمایش‌های نوآورانه و همکاری‌های میان رشته‌ای تلاش می‌کنند تا مرزهای دانش را پیش ببرند و پتانسیل شیمی را برای بهبود جامعه باز کنند. بنابراین، چه مجذوب پیچیدگی‌های مولکولی ترکیبات آلی وچه از خواص عناصر شگفت زده شده باشید، شیمی قلمرو وسیعی از اکتشاف است و امکانات بی‌پایانی برای کاوش را به ما ارائه می‌دهد.

در این مقاله رویکرد جامعی از شروع تحصیل در رشته شیمی تا ورود به بازارکار مورد بررسی قرار گرفت و در آینده به طور مفصل به بررسی هر یک از مشاغل شیمی و مهارت های لازم، شیمی و فناوری، و همچنین آینده روشن آن خواهیم پرداخت.